Merkantilizm

  Merkantilizm, 1450 - 1700 yılları arasında Batı Avrupa'da ekonomik sistemde ortaya çıkmış bir akımdır. Kelime kökeni ''Merchantile''den gelmekte olup Adam Smith'in gözlediği politikalar sonucu oluşturulmuştur. Feodalizmin çöktüğü anda Merkantilizm oluştu dersek yanılmayız.

  Temelinde bir ülkenin zenginliğinin kaynağını değerli metale bağlamak ile ilgilidir. İlk başta Portekiz ve İspanya'da, daha sonra ise İngiltere, Fransa ve Almanya'da ortaya çıkmıştır. Bunlar arasında en ilkel hali İspanya Merkantilizm'i olmaktadır. Bu düşüncede tarımdan çok zanaat ve sanayi önemsendi. Ticarette zengin olmak temel düşünceydi ve bu nedenle de dışarıdan alınan işlenmemiş ürünleri, işleyip geri dışarıya satarak para kazanmışlardır.



Merkantilizm'in ana hatlarını şöyle sıralayabiliriz:
1) Ticari üstünlük, siyasi üstünlüğü de beraberinde getirir.
2) Bir ülkenin değerli metali( altın, gümüş) ne kadar çoksa, o ülke o kadar zengindir.
3) Ülke ham maddesi işlenmeden dışarıya satılmamalıdır.
4) Değerli metalin ülkeden kaçmaması için ithalatta yüksek gümrük vergileri koyulmalı.
5) Nüfusu çok olan ülkelerin ekonomik refahı da fazla olur.

 Yukarıda dediğimiz gibi yüksek gümrük vergisi sebebiyle Merkantilist ülkeler birbirleri ile ticaret yapamaz duruma düşmüş, çareyi deniz aşırı ticaret ve sömürge aramakla çözmeye çalışmışlardır.

1)İspanya Merkantilizmi
Külçecilik(metalist) anlayışa dayalıdır. En ilkel Merkantilizmdir. Değerli metallerin ülke dışına çıkmasını yasaklamışlardır. Ekonomiye devlet müdahalesi olmuştur.

2) Fransız Merkantilizmi
Sanayici ve devletçi merkantilizm vardır. Yüksek gümrük vergileri, devletin uyguladığı merkantilist sistem ile ülke metalini korumayı amaçlıyorlar.

3)İngiliz Merkantilizmi
Ülkede dış ticaretin geliştirilmesi, zenginlik kaynağının bu alanda olması şeklinde kabul edilmiştir. 17.yy ünlü siyaset adamı Cromwell, 1627 yılında 'Deniz Nakliyesi Kanunu' adlı bir dizi kanun çıkartır. Bu kanun ile amaçlanan, deniz aşırı ticarette taşıma tekelini Hollanda'dan alarak İngiltere'ye geçirmektir. Buna göre Avrupa yapımı malların İngiltere'ye ithalinde sadece İngiliz gemileri ya da malın üretildiği ülke gemileri kullanılabilir. Avrupa dışı gelen mallar için ise sadece İngiliz gemileri kullanılabilir. Ayrıca, İngiliz sahillerinde sadece İngiliz gemileri balıkçılık yapar ve kabotaj yapar maddeleri vardır.

4)Alman Merkantilizmi
Amaç iç ekonomiyi geliştirip, kendi kendine yetebilen bir ekonomi sistemi oluşturmaktır. Kameralizm de denilir.

Peki Osmanlı Devleti bu dönemde ne yapıyordu?
  Osmanlı Devleti ise, 'Provizyonizm' politikasını uygulamaktadır. Provizyonizm kelime manasıyla 'İaşecilik' anlamına gelmektedir. Bu sistemde ise Piyasada bol miktarda ürün bulundurmak ve bu şekilde halkın devlete bağlılığını artırmak, isyanları önlemek amaçlanmaktadır. Bir şehirde olmayan mal, diğer şehirlerden getirilmekteydi. Ayrıca bu politika sahipleri devletler, Başkentlerini deniz kenarında bir yerde seçerlerdi. Osmanlı ise Merkantilist devletlere giderek değerli maden kaptırmış ve Avrupa gelişirken, Osmanlı ekonomisi olumsuz etkilenmiştir.

Merkantilizm'in Zararları
  Ticaret ve sanayiye önem verildiğinden dolayı, tarım ve bireysel zanaatkarlar buradan zarar görmüş, bu nedenle de Fizyokrasi sistemini kurdular.